ΚΕΦΑΛΑΙΟ Λ΄ Ο πόλεμος και η απάτη, που μεταχειρίζεται ο διάβολος για εκείνους
που γνωρίζουν το κακό τους και θέλουν να ελευθερωθούν. Και γιατί οι αποφάσεις
μας πολλές φορές δεν φέρνουν το αποτέλεσμά τους.
Εκείνοι, που γνωρίζουν την κακή ζωή
που ζούν και θέλουν να την αλλάξουν, ως επί το πλείστον μένουν πλανεμένοι και
νικημένοι από τον εχθρό με αυτά τα όπλα· μετά από αυτά· αύριο, αύριο· ας
τελειώσω πρώτα αυτή την υπόθεσι και μετά από αυτά να παραδοθώ με περισσότερη
ανάπαυσι στη χάρι του Θεού και στη πνευματική ζωή· ας κάνω αυτό σήμερα και αύριο
μετανοώ. Παγίδα του εχθρού είναι αυτή, αδελφέ, η οποία έπιασε πολλούς και πιάνει
ακόμη πιο πολύ τον κόσμο. Αιτία της παγίδας αυτής είναι η αμέλεια και η άγνοιά
μας. Επειδή και σε μια τέτοια υπόθεσι, από την οποία αποτελείται και κρέμεται
όλη η σωτηρία της δικής μας ψυχής και όλη η τιμή του Θεού, δεν πιάνουμε γρήγορα
εκείνο το τόσο δυνατό όπλο και να πούμε στον εαυτό μας· τώρα, τώρα να ζήσω
πνευματική ζωή και όχι μετά από αυτά· σήμερα, σήμερα να μετανοήσω και όχι αύριο·
το τώρα και το σήμερα, είναι στα χέρια μου· το, μετά από αυτά και το αύριο είναι
στα χέρια του Θεού. Αλλά και αν μου είχε δοθή το, μετά από αυτά και το αύριο,
ποιός δρόμος σωτηρίας και νίκης θα είναι αυτός, το να θέλω πρώτα να πληγωθώ και
ύστερα να θεραπευθώ, το να κάνω πρώτα τις νέες αταξίες μου και να συμορφώνωμαι;
Οπότε, αν θέλης να φύγεις, αδελφέ,
από αυτή την πλάνη και να νικήσης τον εχθρό, η θεραπεία είναι, το να υπακούσης
γρήγορα με την πράξι στους καλούς λογισμούς και τις θείες εμπνεύσεις, που σε
καλούν σε μετάνοια και να μη δώσης καθόλου περιθώριο στη μέση, ούτε να πής, ότι
εγώ αποφάσισα οριστικά να μετανοήσω μετά από αυτά και πια δεν μπορώ να αλλάξω·
όχι γιατί οι αποφάσεις αυτές πολλές φορές είναι λανθασμένες και πολλοί
δείχνοντας εμπιστοσύνη σ αυτές, εξαπατήθηκαν και έμειναν αμετανόητοι για
διάφορες αιτίες.
Α΄. Γιατί οι δικές μας αποφάσεις δεν
είναι θεμελιωμένες πάνω στην απιστία του εαυτού μας και στο θάρρος και την
ελπίδα του Θεού· και μετά από αυτό συμβαίνει το να μη μπορούμε να δούμε την
μεγάλη μας υπερηφάνεια, από την οποία παρακινούμενοι, δίνουμε εμπιστοσύνη στις
δικές μας αποφάσεις, Πως είναι σταθερές. Αλλά το φως για να γνωρίσουμε αυτή την
υπερηφάνεια και ασθένειά μας και η βοήθεια για να θεραπευτούμε, προέρχεται από
την αγαθότητα του Θεού, ο οποίος παραχωρεί, όπως είπαμε προηγουμένως, να πέσουμε
και με την πτώσι, μας προσκαλεί αντί να ελπίζουμε στο δικό μας θάρρος και
ελπίδα, να ελπίζουμε και να δίνουμε εμπιστοσύνη σε αυτόν μόνο· και από την
υπερηφάνειά μας, μας προσκαλεί στη γνώσι του εαυτού μας. Θέλεις να γνωρίζης,
άνθρωπε, πότε είναι δυνατές και στερεές οι αποφάσεις σου; Όταν δεν έχης καμμία
εμπιστοσύνη στο εαυτό σου και όταν είναι όλες θεμελιωμένες με ταπείνωσι στην
ελπίδα και το θάρρος του Θεού.
Β΄. Όταν κινούμαστε εμείς να πάρουμε
καμμία απόφασι, σκεφπόμαστε μόνο την ωραιότητα και δύναμι της αρετής, η οποία
παρασύρει με το μέρος της την θέλησί μας, όσο και αν είναι ασθενής και αδύνατη·
μετά από αυτά όμως, όταν παρουσιασθή η δυσκολία και ο κόπος, με τα οποία
αποκτάται η αρετή, με το να είναι αδύνατη και νέα η θέλησί μας, μικραίνει και
αποσύρεται πίσω και στη συνέχεια μένουν άπρακτες οι αποφάσεις μας. Γι αυτό εσύ
συνήθισε να αγαπάς πολύ περισσότερο τις δυσκολίες, που φέρνουν την απόκτησι των
αρετών, παρά τις ίδιες τις αρετές, και από αυτές τις δυσκολίες ας τρέφεται πάντα
η θέλησίς σου, πότε με το λίγο και πότε με το πολύ, αν θέλης πραγματικά να
αποκτήσεις τις αρετές. Και ας είσαι βέβαιος, ότι τόσο πιο γρήγορα και πιο
γενναία θα νικήσης τον εαυτό σου και τους εχθρούς σου, όσο πιο γενναία
αγκαλιάσεις τις δυσκολίες και όσο περισσότερο τις αγαπάς.
Γ΄. Γιατί οι αποφάσεις μας μερικές
φορές δεν σκέφτονται τις αρετές και την θέλησι του Θεού, αλλά το δικό τους
συμφέρον, το οποίο, συνήθως ακολουθεί τις αποφάσεις, που κάνουμε για τις
πνευματικές τρυφές και για να αποκτήσουμε θεία χαρίσατα. Οπότε εμείς, στις
θλίψεις που μας στενοχωρούν πολύ, άλλη βοήθεια δεν βρίσκουμε, παρά να βάλουμε
σκοπό και να αποφασίσουμε Πως θα παραδοθούμε ολοκληρωτικά στο Θεό και στις
εξασκήσεις των αρετών. Και αν αγαπάς να παραδοθής και συ, αδελφέ, σε αυτό, ας
είσαι στο καιρό των πνευματικών τρυφών πολύ επιφυλακτικός και ταπεινός στις
αποφάσεις σου· ιδιαίτερα όμως φυλάξου, να μη δίνης εντολές στον εαυτό σου και να
μην κάνης τάματα, για να μην τα παραβής και πέσης στην αμαρτία· και όταν
βρίσκεσαι λυπημένος, η απόφασι και η γνώμη σου ας είναι να υποφέρης ευχάριστα
τον σταυρό και την θλίψι, καθώς θέλει ο Κύριος, αποστρεφόμενος κάθε γήινη
βοήθεια και καμιά φορά ακόμη και την ουράνια· μια ας είναι η αναζήτησίς σου και
μία η επιθυμία σου, να βοηθήσαι από τον Θεό, για να μπορής να υποφέρης κάθε τι
αντίθετο, χωρίς να μολύνης την αρετή της υπομονής και χωρίς να κάνης τον Θεό σου
να δυσανασχετήση.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΛΑ΄ Η απάτη που χρησιμοποιεί ο εχθρός, για εκείνους που νομίζουν ότι
βαδίζουν στην τελειότητα.
Όταν ο εχθρός δεν μπορή να νικήση
ούτε αυτούς που έχουν εξαρτηθή από την αμαρτία, ούτε αυτούς που ζητάνε να
ελευθερωθούν από αυτήν, όπως παραπάνω είπαμε, τότε τρέχει ο πονηρός στους
ενάρετους και πολεμάει σαν πανούργος να τους κάνη να λησμονήσουν τους εχθρούς,
που είναι κοντά τους και έμπρακτα τους πολεμούν και τους βλάπτουν, να επιθυμούν
όμως και να φαντάζωνται πάνω από την δύναμί τους τα υψηλά και μεγάλα
(67) και πριν από
τον κατάλληλο καιρό να έχουν αποφασιστικούς σκοπούς, για να φθάσουν στην
τελειότητα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το να μη φροντίζουν αυτοί για τις πληγές, με
τις οποίες είναι πληγωμένοι, αλλά, νομίζοντας αυτές τις επιθυμίες και αποφάσεις
της τελειότητας σαν να ήταν έργα και πράγματα, υπερηφανεύονται με διαφόρους
τρόπους. Οπότε, μη θέλοντας να υποφέρουν στην πράξι κάτι το αντίθετο, ούτε το
παραμικρό εμπόδιο ή ένα μικρό λόγο, χάνουν μετά από αυτό τον καιρό τους σε
μεγάλες μελέτες αποφάσεων, αποφασίζοντας δηλαδή με το νού τους, να υποφέρουν
μεγάλες δοκιμασίες για την αγάπη του Θεού. Και επειδή, όταν παίρνουν τις
φαντασμένες αυτές αποφάσεις, δεν αισθάνονται καμμία θλίψι και αντίθεσι στο σώμα
τους, γι αυτό νομίζουν οι ταλαίπωροι ότι βρίσκονται στο ύψος εκείνων των
εναρέτων, που υποφέρουν μεγάλες δοκιμασίες έμπρακτα. Και δεν γνωρίζουν, Πως άλλα
είναι τα λόγια και οι αποφάσεις και άλλα είναι τα έργα και η πραγματικότητα.
Λοιπόν, αν θέλης να αποφύγης,
αδελφέ, αυτή την απάτη, αποφάσισε να πολεμάς με τους εχθρούς, που σε πολεμούν
πραγματικά και από κοντά και έτσι θα γνωρίσης φανερά, αν οι αποφάσεις που
παίρνεις, είναι αληθινές ή ψεύτικες· δυνατές ή αδύνατες· και έτσι θα βαδίσης
στην αρετή και την τελειότητα, μέσα από τον δοκιμασμένο ασφαλή και βασιλικό
δρόμο.
Εναντίον των εχθρών εκείνων, που δεν
σε ενοχλούν προς το παρόν, δεν σε συμβουλεύω να κάνης πόλεμο, πάρα μόνο όταν
πιθανά αντιληφθής ότι με την πάροδο του χρόνου θα σε πολεμήσουν. Γιατί με την
πρόγνωσι και την προμελέτη μπορείς να προετοιμασθής με γενναίες αποφάσεις για να
αντισταθής· και όταν έρθουν, μένουν άπρακτοι, αφού σε βρίσκουν προετοιμασμένο.
Γι αυτό μη νομίσης ποτέ ότι οι αποφάσεις σου Πως να έγιναν και έργα και πράξεις
κι αν ακόμη εξασκήθηκες στις αρετές για λίγο χρόνο με τους κατάλληλους τρόπους·
αλλά σε αυτά ας είσαι ταπεινός και να φοβάσαι τον εαυτό σου και την αδυναμία
σου· και ελπίζοντας στο Θεό, τρέξε σε αυτόν με συχνές δεήσεις για να σε δυναμώνη
και να σε φυλάη από τους κινδύνους και μάλιστα από κάθε μικρή υπόληψι και ελπίδα
του εαυτού σου. Γιατί αν εσύ είσαι κατά αυτό τον τρόπο ταπεινός στον εαυτό σου,
πιθανόν να μην είσαι ελεύθερος τελείως από κάποια μικρά ελαττώματα (στα οποία σε
αφήνει ο Θεός καμιά φορά για να σε κάνη να γνωρίσης την αδυναμία του εαυτού σου
και για να φυλάξη σε σένα κάποιο καλό που έχεις), παρόλα αυτά, σου επιτρέπεται
να επιθυμής και να παίρνης μεγάλες αποφάσεις, για να ανέβης σε ψηλότερο βαθμό
τελειότητας.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
67.
Γνώριζε, λοιπόν, αγαπητέ, ότι από έξι μέρη μας πολεμούν οί δαίμονες, όπως λέγουν
οι Πατέρες και μάλιστα ο άγιος Μελέτιος ο Ομολογητής· από πάνω και κάτω, από
δεξιά και αριστερά και από εμπρός και από πίσω. Και από επάνω είναι οι υπερβολές
που είναι πάνω από την δύναμί μας που κάνομε για την αρετή· από κάτω οι
ελλείψεις που έχομε στην ίδια αρετή από την αμέλειά μας· (γι αυτό είπαν οι
Πατέρες ότι τα άκρα είναι των δαιμόνων)· και δεξιά λέγονται, όταν οι δαίμονες με
δεξιά αιτία και πρόφασι του καλού, μας ρίχνουν στο κακό· αριστερά, όταν από
φανερή αιτία του κακού, μας κάνουν να αμαρτάνωμε. Και από μπροστά, όταν οι
δαίμονες μας πολεμούν με τους λογισμούς και ενθυμήσεις των πραγμάτων που
πρόκειται να έλθουν από πίσω, όταν μας πολεμούν με τις ενθυμήσεις και προλήψεις
των περασμένων πραγμάτων. Και γενικά, όλοι οι πονηροί λογισμοί προσβάλλουν την
ψυχή εσωτερικά ή εξωτερικά· και εσωτερικά την προσβάλλουν ή με ιδέα και εικόνα
που τυπώνεται θεωρητικά στην φαντασία, ή με τον ενδιάθετο λόγο της καρδιάς που
τυπώνεται ουσιαστικά στην ίδια την φαντασία. Εξωτερικά την προσβάλλουν δια μέσου
των αισθητών αντικειμένων των πέντε αισθήσεων, δηλαδή με τα ορατά πράγματα, τα
ακουστά, τα οσφρητά, τα απτά και τα γευστικά· (σχετικά με αυτά βλέπε στο κγ΄
κεφάλαιο: Πως πρέπει να διορθώνουμε τις αισθήσεις μας). Τα αίτια των εσωτερικών
και εξωτερικών κινουμένων λογισμών είναι τρία· πρώτα οι δαίμονες, δεύτερον τα
πάθη, δηλαδή οι πληγές που δεχθήκαμε στην καρδιά μας με την έξι προαιρετικά, ή
μισώντας κάποιο πράγμα, ή αγαπώντας αυτό με εμπάθεια· και τέλος η διεφθαρμένη
κατάστασις της ανθρωπίνης φύσεως.
Απόδοση στη νέα Ελληνική:
Ιερομόναχος Βενέδικτος
Έκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Νέα Σκήτη, Άγιον Όρος
Έκδοση Συνοδείας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Νέα Σκήτη, Άγιον Όρος
