Οι ακολουθίες και οι προσευχές είναι επτά στον αριθμό, σύμφωνα με τον αριθμό των χαρισμάτων του Πνεύματος, επειδή τελούνται διά του Πνεύματος αυτές οι ιερές προσευχές. Kι’ αυτές έτσι λέγονται: Το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος ενωμένος με την Πρώτη ώρα, η Τρίτη ώρα, η Έκτη και η Ένατη, ο Εσπερινός και το Απόδειπνο, για τις οποίες, βέβαια, και ο προφήτης Δαβίδ λέει! «επτά φορές την ήμερα Σε δοξολόγησα», και στη συνέχεια αναφέρει για κάθε ακολουθία! «Ξυπνούσα και σηκωνόμουν το μεσονύκτιο» και «Θεέ μου, Θεέ μου, εμφανίζομαι μπροστά σου πολύ πρωί» και «Το πρωί θα ακούσεις με προσοχή τη φωνή μου, το πρωί θα παρουσιαστώ μπροστά Σου και θα με δεις». Και για την Τρίτη, και την Έκτη και την Εσπέρα λέει τα έξης: «Την εσπέρα και το πρωί και το μεσημέρι θα διηγούμαι – τις συμφορές μου- και θα αναγγέλλω- την κατάσταση μου – και θα προσέξει τη φωνή μου». Και για τα Απόδειπνα λέει: «Θα λούζω κάθε νύχτα το κρεβάτι μου, με τα δάκρυά μου θα βρέχω το στρώμα μου».
Η αιτία που γίνεται η κάθε ακολουθία στον ορισμένο της καιρό είναι η εξής.
Το μεν Μεσονυκτικό για τη συνεχή αγρυπνία των Αγγέλων και την ασταμάτητη δοξολογία και για την ησυχία και ειρήνη του νου όταν λέει τη θεία δοξολογία, και για την ανάσταση, γιατί «ξημερώματα της Κυριακής» αναστήθηκε ο Κύριος. Αλλά και για τη Δευτέρα Του Παρουσία, την οποία όλοι οι πιστοί περιμένουμε, όταν σαν από ύπνο, θα μας ξυπνήσει από τον θάνατο. Και Αυτός, ο Νυμφίος των ψυχών θα έλθει, όπως είπε, τα μεσάνυχτα, και πρέπει να είμαστε άγρυπνοι.
Τον Όρθρο δε τον τελούμε γιατί έρχεται η ημέρα, για να ευχαριστήσουμε τον Θεό, ο Οποίος δημιούργησε το φως, και διέλυσε το σκοτάδι της πλάνης και μας χορήγησε το φως της ευσέβειας. Γι’ αυτό και μαζί με τον Όρθρο συνάπτεται η δοξολογία της Πρώτης ώρας, επειδή κι’ αυτή είναι η αρχή της ημέρας και προσφέρεται μαζί με τον Όρθρο ως δώρο και θυσία δοξολογίας στον Θεό, και επειδή φωτίσθηκαν με το φως όλα τα κτίσματα. Γι’ αυτό τα προσκαλούμε κι’ αυτά μαζί με τους Αγγέλους σε δοξολογία του Θεού.
Τήν Τρίτη ώρα υμνούμε για την τιμή της Τριάδος, και διότι πέρασε το ένα τέταρτο της ημέρας, αυτού του κόσμου που αποτελείται από τέσσερα στοιχεία, και για τον ερχομό, κατά την τρίτη ώρα, του Αγίου Πνεύματος.
Ομοίως δε και κατά την Έκτη ώρα υμνολογούμε τη δόξα της Αγίας Τριάδος, η οποία δημιούργησε το παν, και διότι πέρασε και άλλο ένα τέταρτο της ημέρας, του κόσμου που αποτελείται από τέσσερα στοιχεία, μέσα στο διάστημα των τριών ωρών, και είναι το μεσαίο αυτής της ημέρας. Κατ’ αυτήν δε την Έκτη ώρα, σταυρώθηκε για χάρη μας ο Χριστός που έγινε άνθρωπος για εμάς.
Και η δοξολογία της Ενάτης ώρας γίνεται γι’ αυτό, διότι πέρασαν τρεις ώρες μετά την Έκτη, και για τιμή της Αγίας Τριάδος. Ομοίως και του Εσπερινού κατά την δωδέκατη ώρα επειδή πέρασαν τρεις ώρες μετά την Ενάτη.
Εξαιρετικά δε, η μεν δοξολογία της Τρίτης ώρας, όπως είπαμε, γίνεται για την Αγία Τριάδα, τον Θεό των όλων και τον μόνο Θεό μας, και διότι κατ’ αυτήν την ώρα ελήφθη η απόφαση εναντίον του Σωτήρα μας, και κατ’ αυτήν την ώρα κατέβηκε στους Αποστόλους το Άγιο Πνεύμα με το οποίο φωτισθήκαμε οι πιστοί της οικουμένης.
Η δε ευχαριστία της Έκτης ώρας γίνεται και για τη μέση της ημέρας και επειδή κατ’ αυτήν σταυρώθηκε ο Κύριος, και έγινε σκοτάδι σ’ όλη τη γη, επειδή έπασχε κατά σάρκα ο Σωτήρας για χάρη μας.
Και ο ύμνος της Ενάτης ώρας γίνεται και γιατί έρχεται προς το τέλος της ημέρας και για την Αγία Τριάδα, επειδή το εννέα είναι τρεις φορές το τρία και κηρύττεται τριπλά η Τριάδα και εξαιρετικά, επειδή κατ’ αυτήν την ώρα ο Σωτήρας μας έβγαλε φωνή και παρέδωσε στον Πατέρα τη θεία Του ψυχή και έγινε τέλεια η προς χάρη μας θυσία, και προσφέρθηκε για όλους με τη ψυχή και το σώμα στον Θεό και Πατέρα, όταν και η γη σείσθηκε και οι πέτρες σχίσθηκαν και άνοιξαν τα μνήματα, ως προοίμιο της αναστάσεως όλων και πολλά σώματα των κεκοιμημένων αγίων αναστήθηκαν, διότι ο θάνατος νεκρώθηκε με τον θάνατο του Κυρίου και όσοι βρίσκονταν στον άδη, ελευθερώθηκαν. Επειδή προσφέρθηκε η αγία Του ψυχή στον Πατέρα, και δόθηκε θεληματικά η σάρκα Του για θυσία διά του Σταυρού, ελευθερώθηκαν οι ψυχές μας από τα χέρια του διαβόλου, και τα σώματα μας, με την Ανάστασή Του, δέχτηκαν την αθανασία.
Ευχαριστούμε, λοιπόν, Αυτόν που πέθανε κατά τη σάρκα για εμάς, και στα χέρια του Πατέρα με την αγία Του ψυχή πρόσφερε τις ψυχές μας, και με τον θάνατο Του μας αναζωογόνησε. Ο Εσπερινός λοιπόν, ύμνος αυτό δηλώνει, το ότι δοξολογούμε τον Κτίστη μας, διότι φθάσαμε στην εσπέρα, δηλαδή στο τέλος της ημέρας, και αφιερώσαμε όλο της το διάστημα στον Θεό. Τον ευχαριστούμε και γι’ αυτά και για τη ζωή μας και την τροφή, και τις σκέψεις και τα λόγια και τις πράξεις. Παρακαλούμε δε να περάσουμε τη νύχτα ειρηνική και αναμάρτητη, και ασκανδάλιστη. Και αύτη είναι σαν προοίμιο του τέλους της ζωής μας, διότι ο θάνατος έρχεται σ’ εμάς όπως η νύχτα.
(Αγίου Συμεών, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, «Η Προσευχή του Ιησού» Εκδ. Επέκταση)
