Ο Γέρο-Φιλάρετος ήταν προϊστάμενος στην Ιερά Μονή του Σταυρονικήτα. Έφυγε δε απ’αυτήν, διότι τότε ήταν ιδιόρρυθμη και η ζωή των Πατέρων σ’αυτήν δεν ήτανε ‘κείνη που είχε ο Πατήρ Φιλάρετος στη φαντασία του, γι αυτό έφυγε απ’αυτήν για να βρεί περισσότερη ησυχία και ψυχική γαλήνη. Για να βρεί ολοκληρωμένη ηρεμία του νού και να επιδοθεί σ’ αυτό που επιθυμούσε η ψυχή του, στη νοερά προσευχή. Έφυγε λοιπόν στην έρημο, πήγε στα Καρούλια κι έμεινε σε μια απομονωμένη Καλύβα.
Είχε κατά κόσμον μόρφωσι, γιατί στην Καλογερική ήρθε σε μεγάλη ηλικία και με επίγνωσι προτίμησε το Μοναχικό βίο, από τον έγγαμο, που έχει πολλές φροντίδες μέριμνες, και πολλές φορές απομακρύνεται από το Θεό.
Ήταν εγκρατής, λιγόλογος και σοβαρός, είχε την αδιάλειπτη προσευχή και συνεχή μελέτη της Αγίας Γραφής, των Πατερικών συγγραμάτων και αδιάκοπη μελέτη στα θεία θεωρήματα της ζωής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Νύχτα – μέρα, αναλογίζονταν το μέγεθος της αγάπης του Θεού και Πατρός, πρός τον αποστάτη και αχάριστον άνθρωπο, ώστε για χάρι του να θυσιάσει τον Μονογενή Υιόν Του, ο Οποίος πρόθυμα δέχτηκε να κάνει τη θυσία αυτή, με την ένσαρκη θεία οικονομία Αυτού, για να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τη σκλαβιά της αμαρτίας. Έφερνε μπροστά του σε ζωντανή εικόνα, την άκρα συγκατάβασι, τη άκρα ταπείνωσι, τα φρικτά πάθη, τους ονειδισμούς και τα ανείπωτα τρομερά μαρτύρια, που, ως άνθρωπος τέλειος, έπαθε ο Μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού, και την αγάπη που έδειξε, δείχνει και θα δείχνει πρός τον αχάριστο, κακούργο και εγκληματία άνθρωπο. Θαύμαζε μέσα του την μεγαλοπρέπεια, τη δόξα, τη χαρά και την ειρήνη του νού, που κατασκεύασεν, ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, μέσα στην καρδιά του ανθρώπου, μετά την ένδοξη τριήμερη Ανάστασί Του, όταν εμφανίστηκε στους μαθητές και αγίους αποστόλους Του και είπε: «Ειρήνη υμίν, ειρήνην την εμήν δίδομι υμίν» (Ιωάν. ΙΔ΄ 27) και «λάβετε πνεύμα Άγιον αν τινων αφήτε τας αμαρτίας αφίενται αυτοίς, αν τινων κρατήτε, κεκράτηνται.» (Ιωάν. Κ΄23). Έτσι ετοίμασε με το εμφύσημα τη κατοικία του τελεταρχικού, καθαρκτικού και αγιαστικού Παρακλήτου του Παναγίου Πνεύματος και Θεού των όλων, όπως ο ίδιος είπε: «Ο δε Παράκλητος το Πνεύμα το Άγιον ό πέμψει ο Πατήρ εν τω ονοματί μου, εκείνος υμάς διδάξει πάντα και υπομνήσει υμάς πάντα ά είπον υμίν (Ιωάν. ΙΔ΄ 28).
Με τη μελέτη και αδολεσχία αυτή, που όλο το 24ωρο είχεν ο Γερό-Φιλάρετος, θεωρούσε τον άνθρωπο σαν ιδανική κατοικία του Πανάγαθου, τρισηλίου και τρισυπόστατου Θεού, του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, όπως αναφέρει ο ίδιος ο Θεός στην Αγία Γραφή: «Εάν τις αγαπά με, τον λόγον μου τηρήσει, και ο πατήρ μου αγαπήσει αυτόν, και πρός αυτόν ελευσόμεθα και μονήν παρ’αυτώ ποιήσομεν» (Αυτόθι ΙΔ΄ 23).
Απ’αυτά και άλλα πνευματικά θεωρήματα θερμαινότανε η καρδιά του, άναβε η φλόγα του θείου έρωτα και δινότανε ολόψυχα στη νοερά προσευχή και σαν αποτέλεσμα πλημμύριζε η καρδιά του από αγάπη πρός όλους τους αδερφούς, πρός όλους τους ανθρώπους, πρός όλον τον κόσμο, ορατό και αόρατο.
Από τα αισθήματα αυτά κινούμενος, για να ικανοποιήσει και αισθητά, με την πράξι και να βοηθήσει τους συνασκητάς του, φύτευε σε κάτι ξεροπέζουλα πατάτες, οι οποίες, από την έλλειψι του νερού, γίνονταν μικρές και καχεκτικές μέν, αλλά πολύ νόστιμες και γευστικές. Τις πρόσφερε όλες στους γύρω του Ασκητές και ερημίτες, λέγοντάς τους, ότι Πατέρες και αδερφοί, φέτος ο Θεός τις ευλόγησε και έγιναν πολλές και ότι δεν μπορεί να τις φάει μόνος του, ενώ για τον ευατό του δεν κρατούσε ούτε μία, γιατί ήθελε από τους κόπους του να τρώνε οι άλλοι, για να ‘χει κι αυτός μισθό μιμούμενος τον Απόστολο Παύλο, που έλεγε: «Αυτοί γινώσκετε ότι ταίς χρείας μου και τοίς ούσι μετ’εμού υπηρέτησαν αι χείραι αύται... ότι ούτω κοπιώντες δεί αντιλαμβάνεσθαι των ασθενούντων... μακάριον έστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν» (Πραξ. Κ΄34,35).
Το ίδιο έκανε και με τα λάχανα, τα ραδίκια και τα μαρούλια που φύτευε και όσα απ’αυτά γίνονταν, τα μοίραζε όλα στους Πατέρες, αυτός δε, έτρωγε τα πιο τραχειά χόρτα, τα οποία έβραζε, τα ανακάτευε με πίτουρα κι αυτό αποτελούσε την πιο ιδανική γι’αυτόν τροφή.
Για να τιμωρεί τον ευτό του δε φορούσε ποτέ παπούτσια ή άλλα υποδήματα, αλλά στα ανώμαλα και κακοτρόχαλα εκείνα μέρη του Αγίου Όρους, περπάταγε με γυμνά πόδια, τελείψως ανυπόδητος.Τα δε πόδια του, από τα πολλά κτυπήματα στις πέτρες και την αφόρητη ζέστη, που κάνει στα μέρη αυτά το καλοκαίρι, είχαν σκληρυνθεί κι είχαν γίνει σαν το όστρακο της χελώνας.
Έτσι γύριζε σ’όλους τους ερημίτες, μοίραζε τα λάχανα, τις πατάτες και το παξιμάδι που του στέλνανε από τα πλησιέστερα Μοναστήρια κι έλεγε: «Πάρτε Πατέρες και αδερφοί, φάτε από την ευλογία και τα δώρα που μας έδωκε φέτος ο Θεός».
Πολλές φορές, για να τον περάσουν για τρελλό, έλεγε πολλά και ασυνάρτητα πράγματα, κι αυτό το ‘κανε με τόση φυσικότητα, που πολλοί τον νόμιζαν για τρελλό ή χαζό! Αυτός δε χαίρονταν και αισθάνονταν ικανοποίησι, που πολλοί αδερφοί είχαν πιστέψει πως πράγματι είναι τρελλός.
Εκ του λόγου τούτου, πολλοί τον κορόϊδευαν, τον περιφρονούσαν ή και τον βρίζανε ακόμη. Άλλοι πάλι τον δοκίμαζαν να ιδούν με ποιό σκοπό κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Έτσι μια μέρα, ο Γέροντας των Δανιηλαίων Γερόντιος Μοναχός, ένας από τους πιο πρακτικούς και πεπειραμένους Μοναχούς, καλός αγιογράφος και άριστος μουσικός και ψάλτης, με πολλή σοβαρότητα, είπε στο Γέρο-Φιλάρετο: «Αδερφέ Φιλάρετε, συγχώρεσε με αλλά είσαι υποκριτής και ψεύτης, γυρίζεις ξυπόλητος και μας κάνεις τον άγιο, θέλεις με τον τρόπο αυτό να εντυπωσιάζεις τους ανθρώπους, για να πιστεύουν και να σε εγκωμιάζουν πως είσαι άγιος άνθρωπος. Και συ πιστεύεις στα εγκώμιά τους, φουσκώνεις και γεμίζεις από υπερηφάνεια και κενοδοξία. Ταλαίπωρε, δεν ξέρεις πώς θα κολασθείς που κάνεις αυτά τα πράγματα και σκανδαλίζεις τους αδερφούς;»
Τούτο έκαμε ο Γέρο-Γερόντιος, μπροστά στο Μοναχό Δανιήλ τον νεώτερο, ο οποίος μου είπε και με βεβαίωσε πως είδε το Γέρο-Φιλάρετο αμέσως μετά, από τα λόγια αυτά που του είπε ο Γέρο-Γερόντιος, να βάνει μετάνοια, ζήτησε συγχώρεσι και αφού σκανδαλίστηκε ο Γέρο-Γερόντιος, του λοιπού όταν πήγαινε στο ησυχαστήριο των Δανιηλαίων φορούσε κάτι παλιά και πολύ μεγάλα παπούτσια, τα οποία είχε πάντα στο ντορβά του κι όταν πλησίαζε στο σπίτι ταβανε στα πόδια του, για να μην σκανδαλίζει τους αδερφούς.
Το τακτικό φαγητό του ήταν φραγκόσυκα, που στην περιοχή των Καρουλιών βρίσκονται πολλά σαν φυσικά, διότι φαίνεται από πολύ παλιά χρόνια τα έχουν φυτέψει κι έχουν πολλαπλασιαστεί τόσο που έχουν γεμίσει τα βράχια. Τα φραγκόσυκα λοιπόν φρέσκα ή ξερά τα’τριβε όπως είναι με τ’αγκάθια, τα ανακάτευε με πίτουρα και τα έτρωγε άλλοτε ωμά κι άλλοτε ψημένα.
Είχε πολλή ευλάβεια στην Παναγία Θεοτόκο, κι όταν πρόφερε το όνομά της, τα μάτια του τρέχανε σα βρύσες τα δάκρυα. Όταν άκουγε ψαλμωδίες και μάλιστα να ψάλλεται το «Άξιον εστίν» έκλαιγε και γέμιζε χαρά και ευφροσύνη η καρδιά του.
Μια μέρα, ο πάτερ Δανιήλ, ρώτησε το Γέρο-Φιλάρετο: «Γέροντα Φιλάρετε, πολύν καιρό έχω που σε παρακολουθώ, και βλέπω πως όταν ψάλλουμε, αντί να χαίρεσαι όπως όλοι μας, εσύ κλαίς, γιατί; Τι είναι εκείνο που σε κάνει και κλαίς;»
Αυτός τότε με δισταγμό είπε: «Πάτερ Δανιήλ, όταν ακούω να ψάλλουν οι αδερφοί, μεταφέρεται ο λογισμός μου, από τα γήϊνα στα ουράνια και μου φαίνεται πως ακούω τους Αγγέλους του Θεού να ψάλλουν, τότε ευφραίνεται η ψυχή μου και από τη χαρά μου τα μάτια μου γεμίζουν δάκρυα. Άλλοτε πάλι, αισθάνομαι την αμαρτωλότητά μου και κλαίω που δεν μπορώ κι εγώ να ψάλλω με τους επίγειους αυτούς Αγγέλους του Θεού, τότε και πάλι τρέχουν τα δάκρυά μου, γιατί λογίζομαι, πώς αν, με τους αδερφούς αυτούς εδώ στη γή, δεν μπορω να συμψάλλω, τότε πως θα αξιωθώ κι εγώ να δοξολογώ και να ψάλλω το όνομα Κυρίου του Θεού μας, με τα ουράνια Τάγματα των Αγγέλων να δοξολογώ και να υμνώ τον Κύριο; Εγώ ο ανάξιος και αμαρτωλός; Και απ’αυτές όλες τις σκέψεις μου αδερφέ, τρέχουν τα μάτια μου δάκρυα χαράς και λύπης μαζί κι αρχίζω μέσα μου να δοξολογώ το πάντιμο, πανάγιο και μεγαλοπρεπές όνομα Κυρίου του Θεού μας.»
Το μακάριο τέλος του Γέροντα-Φιλάρετου
Όταν είχε περάσει σχεδόν τα 80 χρόνια της ηλικίας του, ύστερα από τη σκληρή άσκηση που έκανε, ο Γέρο-Φιλάρετος, ήρθε σε φυσιολογική αδυναμία και το μεν σώμα του αδυνάτισε, η δε ψυχή του, το φρόνημα και η προθυμία του για την πνευματική ζωή δυνάμωνε και θέριευε πιο πολύ αντί να αδυνατίζει.
Διαισθανόμενος και ο Αββάς Φιλάρετος ότι ο καιρός της εκδημίας του πλησίαζε, παρεκάλεσε τον Γέροντα των αδερφών Δανιηλαίων, Γερόντιο Μοναχό, να δώσει άδεια και ευλογία στα Καλογέρια Δανιήλ και Ακάκιο, να πάνε στην ερημική Καλύβα του, για να ψάλλουν προς δόξαν Θεού, διάφορους εκκλησιαστικούς ύμνους.
Ο Γέρων Γερόντιος, επειδή γνώριζε την πνευματική κατάσταση του Γέροντα Φιλάρετου, έδωκε ευλογία και στους δυό αυτούς καλλίφωνες ψάλτες, οι οποίοι, επειδή αγαπούσαν και ευλαβούντο το Γέροντα Φιλάρετο και για να πάρουν την ευχή του, με προθυμία πολλή και ευλάβεια, πήγαν στην Καλύβα του Γέροντα Φιλάρετου στα Καρούλια και με κατάνυξι έψαλλαν το "Παναγία Δέσποινα..", το "Μη καταπιστεύσης με...." "Τους του Άθω Πατέρας..." και άλλους ωραίους Αθωνικούς ύμνους.
Ο Γέρων Φιλάρετος, από τη χαρά του, τα δάκρυα, σαν δυό βρύσες τρέχανε, από τα μάτια του. Εδόξασε μεγαλόφωνα το Θεό, ευχαριστούσε την Παναγία μητέρα του Χριστού και Θεοτόκο Μαρία και αφού γονάτισε, έκαμε θερμή προσευχή στο Δεσπότη Χριστό, προς τον οποίον είπε: "Να φυλάξεις Θεέ μου, αυτά τα αγγελούδια της ερήμου, τη συνοδεία των αδερφών Δανιηλαίων και να σκεπάζεις σε παρακαλώ Χριστέ μου, όλα τα Καλογέρια, που για την αγάπη σου από θείο έρωτα, αφήκαν τον κόσμο και τα εγκόσμια, μίσησαν τα ψεύτικα αγαθά της γής και ζητούν να απολαύσουν εκείνα τα επηγγελμένα αγαθά της μελλούσης ζωής τα αιώνια. Αυτά τα Καλογέρια, που με τη δύναμι και χάρι σου, ήρθαν εδώ στον ιερό αυτόν τόπο, το Άγιον Όρος, σκέπασε τα από τις πλάνες και παγίδες του Σατανά, αλλά και όλους εκείνους που ζήτησαν καταφύγιο στο λιμάνι αυτό, που λέγεται "Περιβόλι της Παναγίας" και χάρισε τους νήψι στο νού, καθαρότητα και αγνότητα στην καρδιά και ψυχική σωτηρία σ'όλο τον κόσμο. Σε ευχαριστώ Θεέ μου".
Αφού τελείωσε τη θερμή προσευχή του αυτή, τότε, όπως μου αφηγήθηκε ο αδερφός Δανιήλ, άρχισε να κάνει διδαχή με θείες θεωρίες, με υποθήκες αρετής και με θεία επιτεύγματα. Δηλαδή μας είπε, πώς, και με ποιό τρόπο μπορούμε να αρχίσωμε τη νοερά προσευχή, με ποιό τρόπο να αποφεύγωμε τις πλάνες του διαβόλου, ο οποίος με τέχνη σπέρνει τα ζιζάνια του εγωισμού και της υπερηφάνειας στο μυαλό και στην καρδιά εκείνων, που θέλουν να αγωνιστούν και να προκόψουν στη θεία αυτή αρετή και να μπουν στον πνευματικό αγώνα, και ότι αυτοί, θα πρέπει να παλέψουν στήθος με στήθος με το διάβολο.
Θα συναντήσουν, μας είπε, πολλές δυσκολίες, αλλά δεν πρέπει να δειλιάσουν, παρά με ταπείνωσι να επιμείνουν και να λένε όσες περισσότερες ώρες το 24ωρο μπορούνε τη θεία προσευχή το "Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με", αλλά παιδιά μου, προσέξτε αυτό που θα σας ειπώ:
"Την προσευχή αυτή, να τη λέτε ολόκληρη και όχι όπως συνηθίζουν μερικοί και την κόβουν, δήθεν για συντομία, και λένε τη μισή, αυτό είναι πλάνη και απαράδεκτο από τους αγίους Πατέρες, διότι με το να παραλείπωμε το "Υιέ του Θεού" αφαιρούμε τη θεολογική έννοια της προσευχής αυτής, η οποία είναι μεν απλή, αλλά είναι θεολογική και συμπεριλάμβλανει ολόκληρο το Μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας του Υιού και Λόγου του Θεού, όπως λέγει κι ο άγιος Νικόδημος ο αγιορείτης, και πρέπει να ξέρετε πως η πλάνη του διαβόλου από το σημείο αυτό αρχίζει, στους αγωνιζόμενους να αποκτήσουν τη θεία και ουρανία αυτή προσευχή, η οποία πρέπει να γίνει ένα με την αναπνοή μας, κι όταν συνηθίσουμε να τη λέμε σωστά από την αρχή, τότε ο νούς μας θα καθαρίσει από κάθε γήινη έννοια, εύκολα τότε θα μπαίνει ο νούς μας στην καρδιά, η οποία στην αρχή θα αρχίζει να πιέζεται, να πονεί, θα μας φέρει δύσπνοια, στεναχώρια, αν επιμείνουμε να λέμε έντονα την ευχή, επιμένω ολόκληρη και όχι τη μισή, τότε θα αρχίζουν να υποχωρούν τα πάθη και οι ανθρώπινες αδυναμίες, που μόνιμα φωλιάζουν στην καρδιά μας, η οποία άμα καθαρίσει τότε θα ανάψει το λυχνάρι του θείου φωτός, δηλαδή θα αρχίσουν οι ουράνιες ελλάμψεις, θα στηθεί ο θρόνος του Θεού και αφού γίνουν όλα αυτά κι άλλα πολλά τα οποία με την πράξι θα τα βρείτε μόνοι σας, τότε θα αρχίσουν οι αποκαλύψεις και τα μυστικά επιτεύγματα της πνευματικής ζωής, που άμα σας αξιώσει ο Πανάγαθος Θεός θα ιδήτε, τότε μόνοι σας πλέον, με καθοδηγητή τη θεία χάρι του Παναγίου Πνεύματος, θα προχωρήσετε άφοβα στη προκοπή και πρόοδο της πραγματικής πνευματικής ζωής και θα σας αποκαλυφθούν μυστήρια Θεού, τα οποία δεν λέγονται, παρά μόνον νοούνται και αποκαλύπτονται."
